RETINOPATIA CUKRZYCOWA
– częste powikłanie cukrzycy , stwarzające ryzyko ślepoty
Cukrzyca stanowi jeden z największych problemów medycznych współczesnego świata. Jednym z organów, w którym pojawiają się powikłania tej choroby jest narząd wzroku. Brak włączenia leczenia w odpowiednim stadium choroby może skutkować ślepotą.
Powikłania obejmują m.in. uszkodzenie siatkówki, nazywane retinopatią cukrzycową, w tym jej części centralnej – plamki żółtej , nazywane makulopatią cukrzycową lub cukrzycowym obrzękiem plamki. Są one efektem uszkodzenia bariery krew-siatkówka , prowadzącym do przeciekania składników krwi z naczyń krwionośnych do siatkówki oraz efektem niedotlenienia siatkówki i nerwu wzrokowego. Każda z postaci retinopatii daje inne objawy odczuwane przez pacjenta oraz inne zmiany w dnie oka.
Makulopatia i cukrzycowy obrzęk plamki stopniowo pogarszają ostrość widzenia, natomiast retinopatia cukrzycowa proliferacyjna nieleczona może spowodować nagłą, całkowitą ślepotę.
Retinopatia cukrzycowa proliferacyjna z krwotokiem do ciała szklistego.- Bad. dna oka
Zmiany w siatkówce rozwijają się wprost proporcjonalnie do czasu trwania cukrzycy oraz zależnie od jej typu. Po 20 latach trwania cukrzycy stwierdza się je u prawie wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 oraz u 60% osób chorych na cukrzycę typu 2. Podstawowe znaczenie w powstawaniu schorzenia mają hiperglikemia i nadciśnienie tętnicze.
Po 15 latach choroby około 2% pacjentów będzie niewidomych, a u ok. 10% rozwinie się ciężkie uszkodzenie wzroku. Po 20 latach u więcej niż 75% pacjentów rozwinie się któraś z form retinopatii cukrzycowej1.
Retinopatia cukrzycowa w początkowym okresie rozwoju pozostaje zupełnie bezobjawowa. Nie powoduje ona ani pogorszenia widzenia, ani tym bardziej dolegliwości bólowych. Jej rozpoznanie możliwe jest wyłącznie w trakcie specjalistycznego badania okulistycznego. Zdarza się ,że zaawansowana retinopatia proliferacyjna przebiega z pełną ostrością wzroku i nieleczona, nagle może doprowadzić do ślepoty np. z powodu krwotoku do ciała szklistego. Dlatego tak ważne są regularne badania okulistyczne .
Krwotok do ciała szklistego z odwarstwieniem siatkówki – Bad USG
Diagnozę postawić może jedynie lekarz po wykonaniu szeregu badań, między innymi ;badanie dna oka w lampie szczelinowej po poszerzeniu źrenic kroplami , OCT (optyczna koherentna tomografia), angiografia fluoresceinowa.
Zwykle pierwsze odczuwane przez pacjenta objawy dotyczą bardziej zaawansowanych stadiów retinopatii. Najczęściej następuje stopniowe pogorszenie ostrości wzroku, trudności z czytaniem mimo stosowania okularów ,dodatkowo chory może zauważyć „męty” w polu widzenia. U niektórych pacjentów może jednak dojść do nagłej utraty widzenia z powodu krwotoku do ciała szklistego, zakrzepu żyły środkowej nerwu wzrokowego, ostrej neuropatii niedokrwiennej, trakcyjnego odwarstwienia siatkówki.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi makulopatii cukrzycowej są:
• długo trwająca, nierozpoznana lub źle leczona cukrzyca,
• stężenie hemoglobiny glikowanej wyższe niż 7,5%,
• gwałtowne, duże wahania stężenia glukozy we krwi,
• podwyższone ciśnienie tętnicze krwi (> 130/80),
• zbyt wysokie stężenie tłuszczy we krwi (HDL, cholesterol),
• otyłość,
• przyjmowanie niektórych leków.
Szacuje się , że w Polsce cukrzycowy obrzęk plamki występuje u ok. 50 tys. chorych. Atakuje w większości młodą populację pacjentów, którzy po utracie wzroku stają się niezdolni do pracy. Dopóki widzenie jest stosunkowo dobre (stadium łagodne występuje u ok. 60% chorych), pacjenci ci nie podejmują działań diagnostyczno-terapeutycznych.
Obrzęk plamki żółtej – Bad. OCT
Skuteczna i przychodząca w porę interwencja i leczenie mogą o 90% zmniejszyć ryzyko rozwoju retinopatii, więc także ryzyko jej progresji do cukrzycowego obrzęku plamki (DME). WHO zaleca regularne badania przesiewowe pacjentów cukrzycowych pod kątem objawów retinopatii..
Początkowo pacjent nie zauważa zmian w widzeniu. Dlatego też istotna jest regularna kontrola okulistyczna – minimum raz na 12 miesięcy, następnie w zależności od zaawansowania choroby częściej.
Pierwsze badanie okulistyczne w kierunku rozwoju retinopatii u osób chorych na cukrzycę, powinno być przeprowadzane:
• u osób chorych na cukrzycę typu 1 w ciągu 3 lat od rozpoznania – jeżeli pacjent ma lat 10 i więcej – coroczne powtarzane
• u osób chorych na cukrzycę typu 2 – w momencie rozpoznania i coroczne powtarzane
• u kobiety chorej na cukrzycę planującej ciążę – badanie w trakcie I trymestru ciąży.
Wybór metody leczenia retinopatii cukrzycowej jest uzależniony od stopnia zaawansowania i rodzaju uszkodzenia siatkówki . Głównym celem terapii jest zahamowanie postępu zmian chorobowych w obszarze plamki oraz utrzymanie możliwie najlepszej ostrości widzenia.
Stosowane obecnie metody leczenia cukrzycowego obrzęku plamki to m.in.: iniekcje leku do wnętrza gałki ocznej -anty-VEGF, laseroterapia siatkówki, glikokortykosteroidy.
Natomiast w ciężkiej retinopatii nieproliferacyjnej oraz w retinopatii proliferacyjnej konieczna jest masywna fotokoagulacja laserowa siatkówki tzw. panfotokoagulacja. Ostatecznie w stanach ciężkiej retinopatii z wylewami krwi do ciała szklistego wykonuje się operacje witrektomii oraz iniekcje leków anty –VEGF do wnętrza gałki ocznej.
Postępowi retinopatii cukrzycowej sprzyjają:
• ciąża
• okres dojrzewania płciowego
• operacja zaćmy.
Powikłaniom okulistycznym w cukrzycy można zapobiegać, unikając diety bogatej w tłuszcze zwierzęce na korzyść zwiększonego spożycia ryb, warzyw oraz owoców, ograniczając konsumpcję alkoholu czy rezygnując z palenia papierosów. mapa online Dużą rolę odgrywa także regularna aktywność fizyczna. Koniecznie należy pamiętać o systematycznych kontrolnych badaniach okulistycznych.